Năm 2011, thảm họa Ä‘á»™ng đất, sóng thần tại Nhật và lÅ© lụt tại Thái Lan cùng vá»›i sá»± suy yếu của kinh tế châu Âu Ä‘ã làm nhu cầu cao su tăng trưởng chậm từ năm 2012. Trong khi Ä‘ó, diện tích trồng má»›i từ năm 2005 bắt đầu được thu hoạch, đẩy sản lượng cao su tăng nhanh vượt hÆ¡n nhu cầu và làm cao su dÆ° thừa liên tiếp trong những năm gần Ä‘ây. Năm 2013, sản lượng cao su thiên nhiên thế giá»›i đạt 12,04 triệu tấn, mức tiêu thụ chỉ đạt 11,4 triệu tấn, dÆ° thừa 644 ngàn tấn và làm cung vượt cầu trong 3 năm liên tiếp lên hÆ¡n 1,4 triệu tấn, trong Ä‘ó tổng lượng cao su dá»± trữ tại Trung Quốc vào cuối năm 2013 còn tồn hÆ¡n 600 ngàn tấn, là mức cao nhất so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây.

Giá cao su thiên nhiên Ä‘ã giảm mạnh từ đầu năm 2014 đến nay trên thị trường thế giá»›i do nhu cầu tiêu thụ tăng trưởng chậm trong khi nguồn cung lại tăng nhanh hÆ¡n, làm lượng tồn kho quá cao, tạo áp lá»±c đẩy giá cao su giảm liên tục từ năm 2012 kéo sang năm 2014 và nhu cầu nhập khẩu chững lại.

Giá cao su Việt Nam chịu ảnh hưởng lá»›n của thị trường cao su thế giá»›i

Giá cao su Việt Nam chịu ảnh hưởng lá»›n của thị trường cao su thế giá»›i vì chỉ chiếm thị phần xuất khẩu khoảng 10%. Giá khá ổn định từ năm 1976 đến 1993 nhÆ°ng ở mức thấp khoảng 600 - 800 USD/tấn. Từ năm 1994 – 1997, giá tăng lên đến 1.200 - 1.300 USD/tấn, nhÆ°ng khủng hoảng tài chính châu Á 1997 - 1998 Ä‘ã làm giá sụt giảm liên tục và chỉ còn 539 USD/tấn năm 2001, diện tích cây cao su phát triển chậm từ 2001 – 2004. Năm 2005, khi cung thấp hÆ¡n cầu, giá cao su Việt Nam tăng Ä‘áng kể lên 1.450 USD/tấn và đạt 2.435 USD/tấn năm 2008, nhÆ°ng sau Ä‘ó giảm còn 1.677 USD/tấn năm 2009 vì khủng hoảng kinh tế thế giá»›i. DÆ°á»›i tác Ä‘á»™ng của các chính sách kích cầu và yếu tố đầu cÆ¡ trên thị trường thế giá»›i, giá cao su Việt Nam cÅ©ng tăng Ä‘á»™t biến và đạt đỉnh Ä‘iểm 4.562 USD/tấn trong tháng 2/2011, riêng chủng loại SVR 3L đạt 5.704 USD/tấn.

Từ năm 2012 đến tháng 6/2014, giá cao su Việt Nam sụt giảm liên tục khi cung vượt cầu trên toàn thế giá»›i. Trong tháng 5/2014, giá cao su xuất khẩu chỉ đạt 1.842 USD/tấn, giảm 41% so vá»›i cùng kỳ năm 2013 và giảm 60% so vá»›i giá đỉnh Ä‘iểm tháng 2 năm 2011. Thị trường xuất khẩu cao su cÅ©ng bị thu hẹp, trong 5 tháng đầu năm 2014, lượng cao su xuất khẩu Ä‘ã giảm 17% so vá»›i cùng kỳ năm trÆ°á»›c và giảm 37% về giá trị.Hiện nay, vá»›i mức giá bán quá thấp, khoảng 37 - 39 triệu đồng/tấn, người trồng gặp rất nhiều khó khăn, đặc biệt đối vá»›i những há»™ nông dân quy mô nhỏ trên những vườn năng suất kém do cây già cá»—i hoặc trồng không Ä‘úng quy trình kỹ thuật. Má»™t số người dân Ä‘ã cân nhắc để chuyển đổi sang cây trồng khác, theo thống kê sÆ¡ bá»™ Ä‘ã lên khoảng 2 ngàn ha đến tháng 6/2014. Tuy nhiên, đối vá»›i những vườn có chất lượng và năng suất cao, phần lá»›n người trồng vẫn tìm cách duy trì và ứng phó bằng cách giảm chi phí, giảm phân bón, giảm số ngày cạo hoặc dừng cạo tạm thời.

Đối vá»›i doanh nghiệp, hầu hết đều cố gắng duy trì hoạt Ä‘á»™ng sản xuất, bảo đảm thu nhập cÆ¡ bản cho công nhân tuy giảm so vá»›i trÆ°á»›c Ä‘ây và tích cá»±c tiết kiệm chi phí để giảm giá thành, đồng thời tăng tốc Ä‘á»™ tái canh để bổ sung nguồn thu từ gá»— và Ä‘iều chỉnh giảm sản lượng để góp phần cân đối cung cầu.Cần tính toán hiệu quả cả vòng đời của vườn cây

Kinh nghiệm phát triển ngành cao su cho thấy khi đầu tÆ° trồng cây cao su cần tính toán hiệu quả cả vòng đời của vườn cây và cần có cách ứng phó vá»›i tác Ä‘á»™ng của quy luật cung cầu hoặc những yếu tố rủi ro khác (đầu cÆ¡, thời tiết, thiên tai, tá»· giá…) làm giá biến Ä‘á»™ng trong suốt chu kỳ kinh tế của cây cao su hÆ¡n 20 năm.

Thá»±c tế trên những vườn cao su Ä‘ã có 19 – 20 năm thu hoạch kể từ 1996 đến 2013, qua nhiều bÆ°á»›c thăng trầm, Ä‘ã đạt giá thành bình quân 20,6 triệu đồng/tấn, giá bán bình quân 29,6 triệu đồng/tấn, tá»· suất lợi nhuận trên vốn đạt trên 30% và giá xuất khẩu bình quân đạt 1.563 USD/tấn. Vá»›i giá bán giảm mạnh, hiện chỉ còn 35 – 37 triệu đồng/tấn, nhÆ°ng vẫn có lãi trên những vườn được quản lý tốt và Ä‘iều chỉnh chi phí hợp lý.

Nếu năng suất quá thấp hoặc hiệu quả kém, nên cÆ°a đốn để bán gá»— tạo vốn tái canh hoặc chuyển sang cây trồng khác, và tránh thanh lý vườn cao su già ồ ạt để không bị ép giá gá»—. Khi trồng lại, cần sá»­ dụng những giống năng suất cao trên 2 – 3 tấn/ha được Viện Nghiên cứu Cao su Việt Nam khuyến cáo phù hợp theo vùng để đạt hiệu quả kinh tế cao và tăng khả năng chống chịu trong thời kỳ giá thấp.Trên những vườn cây Ä‘ang trong giai Ä‘oạn thu hoạch hoặc má»›i trồng đạt tiêu chuẩn về chất lượng và năng suất bình quân trên 2 - 2,2 tấn/ha (Đông Nam bá»™) và 1,5 - 1,8 tấn/ha (miền Bắc và Tây Nguyên), cần tiếp tục duy trì vì có thể thu được 55 - 80 triệu đồng/ha năm nay và cần giảm giá thành để ít nhất vẫn có thể giữ được lãi 5 triệu đồng/tấn hoặc 7,5 đến 10 triệu đồng/ha/năm.

Má»—i há»™ nếu có 3 ha cao su có thể thu được ít nhất 165 đến 240 triệu đồng/há»™/năm và lãi từ 22,5 đến 30 triệu đồng/há»™/năm, tá»· suất lợi nhuận vẫn còn khoảng 15%. Ngoài ra, thu nhập của người trồng còn được bổ sung trên 300 triệu đồng từ gá»— cây cao su (100 triệu đồng gá»—/ha) vào cuối chu kỳ khai thác để có vốn tái canh.

Nếu giá phục hồi trên 40 triệu đồng/tấn, hiệu quả kinh tế của vườn cao su sẽ được cải thiện hÆ¡n nữa. TrÆ°á»›c mắt, nên giảm sản lượng kết hợp vá»›i giảm chi phí, giảm số ngày cạo hoặc dừng cạo tạm thời, không cạo ngày nghỉ ngày lá»…, không mở cạo sá»›m vườn cây chÆ°a đủ tiêu chuẩn, giảm phân bón cho vườn Ä‘ã trưởng thành, làm cỏ tối thiểu… Có thể trồng xen hoặc chăn nuôi kết hợp để tạo thêm nguồn thu nhập trong lúc chờ giá phục hồi.

Đối vá»›i những vườn cao su phát triển ngoài vùng quy hoạch hoặc trên những vùng đất không phù hợp, chất lượng vườn cây kém, nên để người dân chuyển đổi sang mục Ä‘ích khác hoặc sang những cây trồng khác Ä‘ang được Nhà nÆ°á»›c khuyến khích và há»— trợ. Diện tích cây cao su sẽ được Ä‘iều chỉnh phù hợp hÆ¡n, nhất là ở những tỉnh Ä‘ã vượt quy hoạch.

Kiến nghị Bá»™ Tài chính không thu thuế xuất khẩu cao su

Trong giai Ä‘oạn giá thấp hiện nay, để giúp người trồng và doanh nghiệp vượt qua khó khăn, duy trì sản xuất và xuất khẩu, Hiệp há»™i Cao su Việt Nam Ä‘ang tiếp tục kiến nghị Bá»™ Tài chính xem xét không thu thuế xuất khẩu cao su và tạo Ä‘iều kiện để doanh nghiệp xuất khẩu cao su không phải kê khai tính ná»™p thuế giá trị gia tăng nhÆ° những nông sản khác. Để góp phần ngăn chặn giá cao su giảm sâu và sá»›m cân đối cung cầu nhằm phục hồi giá, từ tháng 2/2014, Hiệp há»™i Cao su Việt Nam Ä‘ã đồng thuận vá»›i các nÆ°á»›c khuyến cáo giảm bá»›t sản lượng trong năm 2014 và không bán cao su vá»›i giá thấp hÆ¡n giá quốc tế.Theo nhận định của Hiệp há»™i cao su, nhu cầu cao su của thế giá»›i Ä‘ang tăng trưởng trở lại theo Ä‘à phục hồi của nền kinh tế thế giá»›i, được dá»± báo sẽ từ 11,4 triệu tấn năm 2013 lên 15,0 - 15,5 triệu tấn năm 2020, tiếp tục tạo cÆ¡ há»™i cho người trồng phát triển cây cao su lâu dài. Để há»— trợ cho người trồng cao su giảm bá»›t khó khăn trong thời kỳ giá thấp hiện nay, Chính phủ Thái Lan và Malaysia vừa quyết định má»™t số chính sách giúp nâng đỡ giá, nhờ vậy, giá cao su Ä‘ã tăng nhẹ vào cuối tháng 6/2014. Nhiều nÆ°á»›c Ä‘ang tích cá»±c tìm giải pháp tăng cường sá»­ dụng cao su thiên nhiên vào những sản phẩm má»›i và Ä‘iều chỉnh giảm sản lượng trong năm 2014 – 2015 để sá»›m cân đối cung cầu, tạo Ä‘iều kiện có thể phục hồi dần giá cao su thiên nhiên trÆ°á»›c năm 2016.

Cây cao su hiện có trên 12,5 triệu ha ở châu Á, châu Phi, châu Mỹ và Ä‘ã cung cấp trên 12 triệu tấn cao su thiên nhiên năm 2013 làm nguồn nguyên liệu thiết yếu cho nhiều ngành công nghiệp và sản phẩm tiêu dùng nhÆ° nhÆ° lốp xe, găng tay, đế giày, chỉ thun, nệm, băng tải… Cây cao su còn là nguồn cung cấp gá»— vào cuối chu kỳ kinh tế, tạo nguồn vốn bổ sung quan trọng để tái canh và góp phần thay thế gá»— rừng. Những dá»± án về tín chỉ cac-bon gần Ä‘ây Ä‘ã Ä‘Æ°a cây cao su trở thành má»™t trong những đối tượng quan trọng để góp phần giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường, đồng thời tăng thu nhập cho người trồng. Từ má»™t cây rừng vùng Nam Mỹ, cao su Ä‘ã trở thành cây trồng Ä‘a mục Ä‘ích sau gần 140 năm phát triển trên thế giá»›i.Tuy nhiên, cây cao su cÅ©ng nhÆ° những cây trồng khác, chịu nhiều ảnh hưởng của môi trường, thời tiết và mặt hàng cao su thiên nhiên cÅ©ng chịu tác Ä‘á»™ng của quy luật thị trường nhÆ° những nông sản khác trên thế giá»›i, khó có thể Ä‘iều tiết theo ý chí chủ quan nhất là khi thành phần sản xuất chủ yếu là há»™ nông dân và nguyên liệu cao su là má»™t phần trong chuá»—i cung ứng sản phẩm cao su toàn cầu. Vá»›i diện tích cao su tiểu Ä‘iền trên 90%, ba nÆ°á»›c sản xuất cao su thiên nhiên hàng đầu gồm Thái Lan, Indonesia và Malaysia Ä‘ã thành lập Há»™i đồng Cao su quốc tế ba bên nhằm bảo vệ giá cho dân trồng cao su và ngăn chặn giá giảm sâu bằng nguồn vốn từ Chính phủ để mua trữ cao su, tuy thành công vào năm 2001 – 2002 nhÆ°ng không thể Ä‘iều tiết được giá năm 2012 – 2014 khi cung vượt cầu quá lá»›n.